Πέμπτη 11 Μαρτίου 2010

Χημικές ουσίες,διαφορά τοξικότητας(toxicity) , κινδύνου(hazard) και επικινδυνότητας(risk)

Με αφορμή ενός μαθήματος του εξαμήνου μου,συγκεκριμένα η Τοξικολογία,είπα να μιλήσουμε για κάποιες  έννοιες που ακούμε,διαβάζουμε...γενικώς έχουν μπει στην καθημερινότητά μας!
Η παραγωγή και η χρήση χημικών ουσιών αυξάνεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς τις τελευταίες δεκαετίες,γιατί η σύγχρονη κοινωνία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτές.Συγχρόνως,αυξάνεται και η εμφάνιση προβλημάτων υγείας γι'αυτούς που εκτίθενται σε επικίνδυνες χημικές ουσίες.Εκθεση σε επικίνδυνες χημικές ουσίες λαμβάνει χώρα σε πολλούς εργασιακούς χώρους και εκτός της χημικής βιομηχανίας.Ο αμίαντος στα κτίρια,οι διαλύτες στη μεταλλουργική βιομηχανία,τα καυσαέρια στα συνεργεία και τα παρασιτοκτόνα στο γεωργικό τομέα,παρουσιάζουν όλα μια ευρεία ποικιλία απειλών για την ανθρώπινη υγεία.
Καθετί,στο φυσικό κόσμο,που μας περιβάλλει αποτελείται από χημικές ουσίες.Η γη που κατοικούμε,ο αέρας που αναπνέουμε,οι τροφές που τρώμε,τα αυτοκίνητα που οδηγούμε,τα σπίτια που ζούμε...έχουν δημιουργηθεί από χημικές ουσίες.
Ολοι οι ζωντανοί οργανισμοί,οι άνθρωποι,τα ζώα,τα φυτά αποτελούνται από χημικέςε ουσίες.Οι περισσότερες από τις χημικές ουσίες είναι φυσικά απαντώμενες και υπάρχουν στις τροφές,στον αέρα και στο νερό.Πολλές όμως,με τις οποίες ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή,έχουν παρασκευαστεί από τον άνθρωπο.Σ'αυτές περιλαμβάνονται φάρμακα,καλλυντικά,καθαριστικά κλπ..
Μορφές των χημικών ουσιών :
- Αέρια(gases)
-Ατμοί(vapours)
-Σκόνες(dusts)
-Ινες(fibres)
-Καπνοί(smokes)
-Ομίχλες(mists)
-Υγρά(liquids)
Τί κάνει τις χημικές ουσίες επικίνδυνες:
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να κάνουν τις χημικές ουσίες επικίνδυνες για την υγεία,όπως:
  • H οδός εισόδου στον ανθρώπινο οργανισμό.  (μερικές χημικές ουσίες μπορεί να εισέλθουν διαμέσου του δέρματος,των οφθαλμών,του πεπτικού συστήματος π.χ με την τροφή,το νερό ή το κάπνισμα).
  • Η ποσότητα ή η δόση της χημικής ουσίας. που εισέρχεται στον οργανισμό. (ο πιο σημαντικός παράγοντας,ο οποιός προσδιορίζει αν μια χημική ουσία είναι επικίνδυνη για την ανθρώπινη υγεία.Η ποσότητα της χημικής ουσίας η οποία μπορεί να έχει επιπτώσεις - επιβλαβή ή τοξικά αποτελέσματα-εξαρτάται από τη χημική ουσία).
  • Η τοξικότητα της χημικής ουσίας.(η τοξικότητα είναι μέτρο μέτρησης της δυνατότητας μιας χημικής ουσίας να προκαλεί επιβλαβή  ή τοξικά αποτελέσματα στον ανθρώπινο οργανισμό.Χημικές ουσίες που δεν είναι ισχυρά τοξικές,απαιτούν μεγαλύτερες δόσεις για να προκαλέσουν επιβλαβή αποτελέσματα .Για ισχυρά τοξικές ουσίες απαιτούνται μόνο μικρές δόσεις).
  • Ο τρόπος απομάκρυνσής της από τον ανθρώπινο οργανισμό.(μια χημική ουσία θεωρείται λιγότερο επικίνδυνη στο να προκαλέσει ασθένεια μετά την είσοδο της στον οργανισμό όταν: 1)ο οργανισμός μεταβολίζει τη χημική ουσία σε λιγότερα τοξικά προϊόντα και 2)όταν τη απομακρύνει γρήγορα με τα ούρα,τα κόπρανα,τον ιδρώτα ή τον εισπνεόμενο αέρα).
  • Βιολογικές μεταβλητές.(διάφορα χαρακτηριστικά του ατόμου πυ εκτίθενται σε χημικές ουσίες μπορεί να επηρεάσουν το βαθμό και τη σοβαρότητα της τοξικής τους; δράσης.Αυτά είναι η ηλικία,το φύλο,η ατομική ευαισθησία κλπ...).  

Διαφορά τοξικότητας (toxicity) και κινδύνου (hazard) :
Υπάρχει η τάση να πιστεύεται οτι αν μόνο μικρές ποσότητες μιας χημικής ουσίας  απαιτούνται για να εμφανιστούν επιβλαβείς επιδράσεις ή τοξικά αποτελέσματα,τότε η χημική ουσία είναι πολύ επικίνδυνη.ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΕΤΣΙ...
Μια υψηλής τοξικότητας χημική ουσία μπορεί να εμφανίζει μικρό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία αν λαμβάνονται κατάλληλες προφυλάξεις.
Από την άλλη δε πλευρά,είναι δυνατόν μια χημική ουσία χαμηλής τοξικότητας να εμφανίσει υψηλό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία,αν χρησιμοποιείται με λάθος τρόπο ή χωρίς κατάλληλες προφυλάξεις.
Η τοξικότητα είναι ένα μέτρο της δυνατότητας της ουσίας να προκαλεί επιπτώσεις και αποτελεί ένα αμετάβλητο χαρακτηριστικό της.
Ο κίνδυνος δεν είναι το ίδιο.Είναι ένα μεταβλητό χαρακτηριστικό της χημικής ουσίας,είναι  η πιθανότητα η χημική ουσία να προκαλεί επιβλαβές ή τοξικό αποτέλεσμα,δεδομένης της τοξικότητας της ,της ποσότητάς της,του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιείται,αποθηκεύεται,και χειρίζεται.
Η ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ  ΜΙΑΣ ΟΥΣΙΑΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ,ΑΛΛΑ Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ,ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΛΕΓΧΘΕΙ Η ΝΑ ΕΛΑΧΙΣΤΟΠΟΙΗΘΕΙ.
Για την εκτίμηση των κινδύνων που συνδέονται με την ύπαρξη χημικής ουσίας,για παράδειγμα στους χώρους εργασίας...είναι σημαντική η κατανόηση της σχέσης μεταξύ κινδύνου(hazard),έκθεσης (exposure) και επικινδυνότητας(risk).
ΚΙΝΔΥΝΟΣ :η δυνατότητα μιας χημικής ουσίας ή μιας παραγωγικής διαδικασίας να δημιουργεί κίνδυνο ή να επιφέρει επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων.
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ:η πιθανότητα που υπάρχει ,η χημική ουσία να προκαλέσει βλάβη ή ασθένεια κάτω από ορισμένες ειδικές συνθήκες.
Η επικινδυνότητα αυξάνεται συνήθως,με τη διάρκεια και τη συχνότητα της έκθεσης στη χημική ουσία ,τη συγκέντρωση και την τοξικότητα της χημικής ουσίας.
Τέλος,μια ταξινόμηση χημικών ουσιών ανάλογα με την επίδρασή τους στον ανθρώπινο οργανισμό:
-Τοξικές ουσίες
-Πολύ τοξικές ουσίες
-Επιβλαβείς ουσίες
-Διαβρωτικές ουσίες
-Ερεθιστικές ουσίες
-Καρκινογόνες ουσίες
-Μεταλλαξιγόνες ουσίες
-Τοξικές στην αναπαραγωγή
Και βέβαια,μην ξεχνάμε και τις επικίνδυνες ουσίες για το περιβάλλον...